Ses Düşmesi (Ünlü Düşmesi - Ünsüz Düşmesi) Konu Anlatımı

Türkçede sözcükler çekimlenirken veya türetilirken, sözcükteki seslerden birinin düşmesi olayına ses düşmesi denir.

> Ses düşmesi, ünlü düşmesi veya ünsüz düşmesi şeklinde gerçekleşir.

1. Ünlü Düşmesi

Son hecesinde dar ünlü (ı, i, u, ü) bulunan kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında son hecedeki dar ünlü düşer. Bu olaya sesli (ünlü) düşmesi denir. Sözcükte bir ünlünün düşmesi bir hecenin eksilmesine neden olduğundan ünlü düşmesi, hece düşmesi olarak da adlandırılır.

Örnek(ler)

» karın – ı → karnı
» beyin – imiz → beynimiz
» oğul – u → oğlu
» gönül – e → gönle

> Yapım eki alarak türetilen bazı kelimelerde ünlü düşmesi olur.

Örnek(ler)

» oyun – a → oyna(mak)
» uyu – ku → uyku
» sızı – la → sızla(mak)

> Bazı birleşik sözcüklerin oluşumunda ünlü düşmesi olur.

Örnek(ler)

» kayıp etmek → kaybetmek
» kahve altı → kahvaltı
» şükür etmek → şükretmek
» kayın ana → kaynana

Örnek Soru

Aşağıdaki dörtlüğün hangi mısrasında hece düşmesine uğrayan bir kelime vardır? (1991 – ML)
A) Ömründe çok acı günler yaşadın.
B) Dilimden düşmedi, o güzel adın.
C) Acılar çekerken, sessiz ağladın.
D) Ne olur gözünü siliver anne.

Çözüm

Seçeneklerdeki mısraları inceleyelim:

Ünlü düşmesine uğramış sözcük, A seçeneğinde vardır. “Ömür” sözcüğünün ikinci hecesindeki dar ünlü düşmüş ve sözcük “ömrü” olmuştur.

Cevap A

2. Ünsüz Düşmesi

Türkçede “-k” ünsüzüyle biten bazı kelimeler “-cık / -cik” eklerini aldıklarında sözcüğün sonundaki “-k” düşer. Bu ses olayına sessiz (ünsüz) düşmesi denir.

Örnek(ler)

» ufak-cık → ufacık
» minik-cik → minicik
» sıcak – cık → sıcacık